Hormon tedavisi planlandığında tam bir jinekolojik muayene ve papsmear testi, çeşitli kan ve idrar testleri, karaciğer böbrek ve kolesterol ile ilgili kan testleri, mamografi ve meme ultrasonografisi mutlaka yapılmalıdır.
Günümüzde Hormon Replasman Tedavisi (HRT) Önerilen Durumlar
Menopoz yıllarına yaklaşmış ve seyrek adet gören hastalara eğer düzenli adet görmek istiyorlarsa hormon replasman tedavisi başlanabilir.
Ameliyatla genç yaşlarda yumurtalıkları alındığı için menopoza giren hastalarda da hormon tedavisi önerilir. (Rahim de alınmışsa sadece östrojen içeren tedavi önerilir.)
Menopoza tam olarak girmiş ve artık adet görmeyen hastalarda ise ancak orta yada şiddetli derecede sıcak basması (vazomotor semptomlar) varsa HRT önerilmektedir. Vajinal kuruluk ve atrofi gibi semptomlar varsa vajinal krem yada tablet şeklinde lokal hormon tedavisi önerilir. Bunun dışında kalp hastalıklarından korumak, osteoporozdan (kemik erimesi) korumak v.b hastalıklardan korumak amacıyla hormon tedavisi artık günümüzde önerilmemektedir.
Hormon Tedavisinin Faydaları
Estrojen tedavisi etkisini en hızlı şekilde sıcak basmalarında gösterir. Menopoz sıcak basma şikayeti olan hastaların %75’inde düzelme sağlar. HRT uyku bozukluklarını düzeltir. Menopoz döneminde ortaya çıkan anksiyete (sıkıntı), depresyon (içe dönüklük) ve hafıza bozuklukları gibi sorunlarda da etkilidir.Alt ürogenital sistemdeki olumsuz değişiklikleri önlemek amacıyla bu dönemde kullanılan lokal veya sistemik estrojen; vaginal kuruluk, ilişkide ağrı hissi gibi atrofik vaginadan kaynaklanan problemleri ortadan kaldırır. Alt idrar yollarında menopoz sonucu gelişen sık idrara çıkma (pollaküri), zor idrara çıkma (disüri) ve idrar kaçırma gibi şikayetlerde düzelme sağlar
Hormon Kullanımına Engel Oluşturan Durumlar
- Yeni geçirilmiş kalp krizi
- Geçici iskemik atak
- Geçirilmiş inme (serebrovasküler olay)
- Beyin damar tıkanıklıkları
- Karaciğer fonksiyonlarının bozuk olması
- Östrojen ile ilerleyen tümör varlığı (Meme ya da rahim kanseri)
- Tromboemboli (damar tıkanıklığı) geçirmiş olmak
- Nedeni henüz bulunamamış vajinal kanama olması
- Hormon tedavisinin dikkatli verilmesi gereken durumlar:
- Yüksek tansiyon
- Safra kesesi hastalıkları ve taş
- Diabetes Mellitus (Şeker Hastalığı)
- Kolesterol yüksekliği
- Migren
- Epilepsi Miyom
- Endometriozis
Menopozda hormon replasman tedavisi alanlarda özellikle de ilk 3 ayda düzensiz vajinal kanamalar olabilir ve bu tamamı ile normaldir. Fakat daha sonraki dönemde olan vajinal kanamalar çok önemlidir ve kesinlikle doktora başvurmayı gerektirir. Hormon tedavisi dışında başka sebepleri olabillir bu kanamaların. (Menopoz sonrası dönemde kanama konusuna bakınız.)
HRT ile oluşabilecek yan etkileri içeriğindeki östrojenin ve progesteronun oluşturduğu yan etkiler şekilde iki grupta anlatılabilir:
Östrojene Bağlı Yan Etkiler
- Bulantı
- Kusma
- Şişkinlik
- Kilo alma
- Su tutulumu
- Tansiyon yükselmesi
- Kramplar
- Meme uçlarında hassasiyet
- Safra taşı oluşumu
Progesterona Bağlı Yan Etkiler
- Yorgunluk
- Depresyon
- Akne
- Yağlı cilt
- İştah artması
- Kilo alma
- Libido (cinsel istek) azalması
- Memelerde hassasiyet
Hormon Tedavisi Kaç Yıl Sürdürülmeli?
Menopozla ilgili şikayetler yani sıcak basmaları geçtikten sonra hormon replasman tedavisi kesilmelidir. Genellikle bu şikayetler en fazla 2-3 yıl sürer. Bu tür şikayetler kesildikten sonra başka amaçla hormon tedavisi kullanılması günümüzde önerilmemektedir. 5 yıldan fazla HRT kullanılması çok zorunlu olmadıkça tercih edilmemelidir.
HRT ve Meme Kanseri İlişkisi ?
Günümüze kadar yapılan çalışmalar ile aydınlatılabildiği kadar bu konudaki bilim adamlarının son görüşleri şu şekildedir:
- Meme kanseri riski muhtemelen 5 yıldan uzun süreli HRT kullanımı ile artar.
- HRT ile izlenen risk artışı tedaviye 5 yıl ara verdikten sonra ortadan kalkar.
- Meme kanseri öyküsü olan hastalarda HRT verilmemelidir.
HRT ve Kalp Hastalığı İlişkisi ?
Koroner kalp hastalığından koruma amacıyla günümüzde HRT kullanılması kesinlikle önerilmemektedir. Koruma sağlamadığı gösterilmiştir.
Memede İyi Huylu Kistler ve HRT İlişkisi ?
Memede bu tür iyi huylu fibrokistik hastalıklar HRT için genellikle engel teşkil etmez. Düzenli meme muayenesi, mamografi ve meme ultrason takipleri ile beraber hormon tedavisi verilebilir.
Myomu Olanlarda HRT Kullanılabilir Mi?
Kullanılabilir, bir engel yoktur. Ancak myom boyutlarında zamanla az da olsa artma olabilir bu açıdan takip edilmelidir.
Rahim ve Yumurtalık Kanseri?
Yapılan çalışmalarda hormon tedavisi ile rahim ve yumurtalık kanserinde artma saptanmamıştır. Rahmi ameliyatla alınmamış hastalarda sadece östrojen değil östrojen ve progesteron içeren ilaçlar kullanıldığı sürece risk artışı olmamaktadır. Rahimi ameliyatla alınmış hastalarda rahim kanseri riski de ortadan kalktığı için sadece östrojen içeren ilaçlar kullanılmalıdır.
Prof. Dr. Cansun Demir
Kadın Hastalıkları – Doğum ve Perinatoloji Uzmanı